Arıtaş Kasabası – Pınarbaşı (Murtazalar) Camii

Pınarbaşı (Murtazalar) Camii yapısı; Kahramanmaraş İli, Afşin İlçesi, Arıtaş Kasabası’nda yer alır. Cami inşâ kitabesine göre, Hacı Şah Veli Derviş tarafından 979 / 1571-72 yılında yaptırılmıştır. Önceden “Murtazalar Camii” olarak bilinen yapı, kasabanın Pınarbaşı Mahallesi’nde bulunmasından dolayı “Pınarbaşı Camii” de denmektedir. 29 Rebîu’l-âhır 1321/ 2 Temmuz 1903 tarihli vakfiyede, Derviş oğlu Murtaza camiye bazı vakıflarda bulunmuş, bundan dolayı yapı, “Murtazalar Camii” ismiyle anılmış olabilir. Günümüze bazı onarım ve ilavelerle gelen cami, aslî özelliğini kısmen korumaktadır. Yapı orijinalinde ahşap kirişlemeli düz toprak dam ile örtülüyken, 1960 yılında dam yıkılmış ve 3 yıl ibadete kapalı tutulmuş, 1963 yılında da ortası kubbeli beton dam ile kapatılarak tekrar ibadete açılmıştır. Caminin kuzeydoğu köşesine 1993 yılında briketten iki şerefeli minare yapılmış, 1997’de harimin kuzey tarafına 3.50 m. genişliğinde son cemaat yeri niteliğinde betonarme mekân eklenmiştir.

Arıtaş Kasabası – Pınarbaşı (Murtazalar) Camii ahşap tavanlı camiler grubuna girer ve dıştan 12.80 x 14.20 m. ölçülerindedir. Caminin duvarlarında ahşap hatıllı kaba yonu taş; cümle kapısı, mihrap ve kemerlerde sarımtrak renkte ince yonu taş; mermerden yapılan sütun ve başlıklarda devşirme malzeme; örtü sisteminde ise ahşap kullanılmıştır. Kuzey taraftaki iki sütun başlığı korint düzeninde yapılmıştır.

Harim kısmına kuzey duvarının ortasında açılan ve üstten tahfif kemeriyle kuşatılan dikdörtgen kesitli cümle kapısından girilir. 10.10 x 11.90 m. boyutlarındaki harim, birbirlerine üçer adet sivri kemerle bağlanan, iki sıra mermer sütun ile mihraba paralel üç sahna ayrılmıştır. Her kemer sırası yanlarda duvar payalerine, ortada ikişer adet toplam dört mermer sütuna istinat etmektedir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi cami, önceden ahşap kirişlemeli düz toprak dam ile örtülüymüş. Tavan yanlarda duvarlara, ortada kârgir kemerlere istinat ettirilmiştir. 1963 yılındaki onarımda ise toprak dam kaldırılarak, ortası kubbeli düz beton dam yapılmış ve üstten kırma sac çatıyla kapatılmıştır. İç mekân toplam dokuz (9) ahşap lentolu mazgal pencereyle aydınlatılmıştır.

Kıble duvarının ortasına yuvarlak kemerli ve yarım daire planlı mihrap yerleştirilmiştir. Harimin güneybatı köşesindeki ahşap minber yenilenmiştir. Yapı sade bir şekilde inşâ edilmiştir.

Caminin beş satırlık 979 / 1571-72 tarihli mermer inşâ kitabesi, aynı kasabada bulunan Eski Camii’nin avlusunda muhafaza edilmektedir. Pınarbaşı Camii 1960 yılında kısmen yıkılınca bir süre ibadete kapalı kalmış ve kitabe korunmak amacıyla Eski Camii’ne götürülmüştür.

Vakfiye

Hunu (Arıtaş) Köyü ahalisinden hayır ve hasenat sahibi Derviş oğlu Murtaza, 29 Rebîu’l-âhir 1321/2 Temmuz 1903 yılında tanzim ettirdiği vakfiyesinde; Hunu Köyü’ndeki 4.000 kuruş değerinde ve seneliği 500 kuruş kira getirir arazisini, 30 silme tohum istîâb eder bir kıt’a arazisinin yarı hissesini, 3 silme tohum istîâb eder bir kıt’a arazisini köydeki cami-i şerife vakfettiğini belirtmiştir. Elde edilen gelirin öncelikle caminin tamirine, tefrişine ve aydınlanmasına harcanmasını, artan paranın da caminin imamına verilmesini şart koşmuştur.

Kaynakça

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter Nu: 603, 292.

Mehmet ÖZKARCI, Türk Kültür Varlıkları Envanteri: Kahramanmaraş, C.II, Ankara 2007.